Cắt mài (cut) là phương thức mà con người làm cho vẻ bề ngoài viên đá trở nên đẹp hơn. Ngoài những yếu tố tự nhiên thì cắt mài cũng làm ảnh hưởng lớn đến giá trị của viên đá, chủ yếu là do

+ Cắt mài có thể ảnh hưởng đến màu sắc viên đá

+ Vị trí của bao thể được che khuất trong quá trình cắt mài làm tăng độ trong suốt cho viên đá

+ Ảnh hưởng đến trọng lượng viên đá sau khi mài từ đá thô

Hầu hết đá quý mài giác đều có 3 phần chính: crown (phần trên), girdle (gờ), và pavilion (phần dưới). Ngoài dạng tròn, những dạng khác thường được ưa chuộng như là: marquise, heart, and pear.

Khi nói về thủ thuật cắt mài của một viên đá là nói đến sự kết hợp của hai yếu tố: hình dạng (shape) và kiểu cắt (style).

Sau màu sắc, hình dạng và kiểu cắt là hai yếu tố cần chú ý đối với một viên đá màu đã được chế tác. Hình dạng là đường viền bên ngoài của viên đá. Dạng tròn là hình dạng phổ biến nhất. Tất cả các dạng khác thường được gọi là Fancy shape, bao gồm: emerald cut, cushion, antique cushion, oval, pear, marquise, and heart.

Kiểu cắt là cách thức mà thợ cắt mài sắp xếp các mặt giác của một viên đá. Có 3 kiểu cắt cơ bản - brilliant cut, step cut, and mixed cut. Những mặt giác của brilliant cut thì tỏa ra từ mặt bàn (table) hoặc tim đáy (culet) tới gờ và có dạng tam giác hoặc cánh diều. Step cut có các mặt giác đồng tâm cả ở phần trên và phần dưới viên đá. Mixed cut là sự kết hợp của brilliant cut và step cut trên cùng một viên đá. Ngoài những kiểu cắt cơ bản này, thợ cắt mài có thể thêm vào, bớt đi hoặc sắp xếp lại các mặt giác để tạo ra một kiểu cắt mới.

Hầu hết đá quý được cắt mài theo 1 trong 3 kiểu sau: mài tròn chiếu sáng (brilliant cut), emerald cut và kiểu cắt hỗn hợp được kết hợp giữa 2 kiểu cắt trên (mixed cut).

Ngoài mài giác, đá màu thường có hai kiểu cắt phổ biến khác là cabochon (mài bóng) và khắc (carving). Cabochon là viên đá được mài mài nhẵn bóng với phần trên có dạng vòm và phần đế phẳng hoặc hơi cong. Cabochon thường được sử dụng cho những loại đá co hiệu ứng quang học và những loại đá trong mờ hoặc đục như: chalcedony, cẩm thạch, malachite, turquoise,…

Có ba loại cabochon: loại đơn giản với phần trên dạng vòm, phần dưới phẳng, loại thứ hai là cả phần trên và phần dưới đều có dạng vòm, loại còn lại là phần trên dạng vòm, phần dưới được mài giác.

Ngoài những kiểu cắt mài như trên, đá quý còn được khắc, chạm,.. để tạo ra những tác phẩm nghệ thuật. Hình trên là cái lư kiểu Trung Quốc được khắc từ nephrite jade.

Cameo cũng là một kiểu cắt mài truyền thống, loại cắt mài này thường thể hiện chân dung nhìn nghiêng của người phụ nữ được khắc từ đá quý. Hình trên là mặt dây chuyền cameo được khắc từ sardonyx.C

Nguồn: GIA